با ما همراه باشید و درباره وبلاگ ساعت اینترنتی بیشتر بدانید.

به گزارش خبرنگاران به نقل از آنا، از ابتدای شیوع دنیای کووید-19، دنیا در وحشتی عمیق به سر می برد. متأسفانه در آن دوره هر فردی نظریه دلخواه خود را به عنوان روش درمانی یا به عنوان روش تسکین و یا علت و منشأ ویروس اعلام می کرد.

در این میان فضای مجازی جولانگاه نظریه پردازان در حوزه های مختلف بود. یکی از مشهورترین نظریات اشاره به رمان چشمان تاریکی اثر دین کونتز بود که نظریه پردازان توطئه مدعی بودند در آن شیوع ویروس کرونا پیش بینی شده است.

در این بین، اما احتمالاً جذاب ترین شایعه، نظریه ای دال بر این بود که ویروس کرونا از فضا به زمین منتقل شده است. این ادعا برای مدتی از کانون توجهات خارج شد، اما در هفته های اخیر با انتشار ویدئو هایی در فضای مجازی مجدداً دست به دست می گردد.

ادعای غیرعلمی از سوی یک اهل علم

نخستین بار این شایعه توسط چاندرا ویکراماسینگ (Chandra Wickramasinghe)، فعال حوزه نجوم و اختربیولوژی منتشر شد. ویکراماسینگ معتقد بود ویروس در یک دنباله دار زندگی می نموده و در اثر برخورد قطعه ای از آن سنگ فضایی به زمین در طی یک رویداد کوتاه در اکتبر 2019 قدم به سیاره ما نهاده است. او همچنین تصریح می نماید که ستاره هایِ دنباله دارِ حاملِ ویروس در گذشته هم با زمین برخورد نموده اند و عامل شیوع ویروس های دیگری بوده اند.

این اولین ادعایِ ویکراماسینگ نبود، اما اولین بار است که تا این اندازه به لطف شبکه های مجازی دست به دست شده و جنجال آفریده است. ویکراماسینگ در گذشته ادعا نموده بود که بیماری دیگری یعنی سندرم حاد تنفسی حاد (SARS) نیز از فضا آمده است. او حتی در دهه هفته میلادی به همراه دستیار فِرد هویل (Fred Hoyle) کتابی را به نام بیماری هایی از فضا (Diseases from Space) نوشت و برای دهه ها کوشش کرد تا ثابت کند بیماری هایی مانند سارس از فضا آمده اند یا آنفلوآنزا به همین دلیل فصلی است!

اکثریت قاطع ویروس شناسان، منجمان، پژوهشگران و دانشمندان اظهارات ویکراماسینگ را مبنی بر اینکه این بیماری ریشه ای فرازمینی دارد، به باد انتقاد دریافتد و ایده ها و آرای وی را تا حد زیادی شبه علم دانسته اند.

چرا این ادعا از اساس غیرعلمی است؟

در درجه اول، وقتی یک دانشمند نظریه ای را مطرح می نماید، آن نظریه نباید تنها براساس یک یا دو مدرک غیرمحکم بنا شده باشد. هنگامی می توان چیزی را به عنوان حقیقت علمی تلقی کرد که آن نظریه پس از تأیید توسط شواهد و قرائن، به وسیله شبیه سازی ها یا مقایسه ها و... با داده های تصادفی مورد تأیید قرار گیرد. آنگاه توسط گروهی از داوران غیرهمسو ارزیابی گردد. پس از تأیید این داوران است که می توان فرضیه را به عنوان حقیقت علمی قبول کرد (و آن حقیقت علمی جدید تا وقتی نظریه ای دال بر رد آن ثابت نگردد، حقیقت علمی باقی خواهد ماند).

اما ادعای ویکراماسینگ به وسیله روش علمی قابل تأیید نیست بنابراین نباید به عنوان یافته علمی قلمداد گردد. فراموش نکنیم علم یک مکتب نیست، بلکه روشی است برای شناخت حقایق موجود در دنیا. در روش علمی، هیچ چیزی را بدون سبک و سنگین شدن نمی توان تأیید کرد (هیچ چیز). با نگاهی به شبکه های اجتماعی پی می بریم اکثریت حامیان این شایعه مدعی هستند که مخالفان باید در رد آن سندی بیاورند. اما چنین خواسته ای نیز برخلاف اصول علمی است. هنگامی که کسی نظریه ای را مطرح می نماید که برخلاف شناخت ما از دنیا است، اوست که باید سند و مدرک ارائه دهد.

با این وجود در رد ادعای ویکراماسینگ همین بس که آنالیز های دانشمندان نشان داده است مدت زمان زنده ماندن ویروس کرونا محدود است. پس اولاً این ویروس نمی تواند مسافت طولانی را پیموده باشد. ثانیاً امکان ندارد پس از قرار دریافت در معرض تشعشعات سفر طولانی فضایی خود زنده مانده باشد و همچنان انسان را پس از فرود موفقیت آمیزش به خود آلوده نموده باشد.

شبه علم و مکافات آن

ادعا های خارق العاده احتیاج به شواهد خارق العاده دارند. وقتی چیزی برخلاف سایر حقایق علمی است (مثلاً اینکه ویروس کرونا در اشکال مختلف چند دهه در زمین وجود داشته است) حتی اگر ایده جدید و بسیار جالبی باشد، اما چون دلیل خارق العاده برای پذیرش آن نداریم، آن را نمی پذیریم.

به طور کلی مسائلی که ظاهر علمی دارند، اما فاقد بنیان های قوی نظری هستند در رده شبه علم قرار می گیرند. در طول تاریخ نظریات زیادی مطرح شده است که در ابتدا علمی تلقی می شدند، اما سپس ثابت شد که شبه علم هستند. در این میان می توان به فرنولوژی یا علم شناخت افراد از روی اجزای چهره شان (به اصطلاح قدیم: علم فراست) اشاره نمود.

اینکه فردی در قامت علمی یا درجه دانشگاهی بدون روش علمی با شواهد سست نظریه ای را مطرح کند می تواند بسیار خطرناک باشد، زیرا سایر افراد و عموم مردم که شناخت چندانی از علم ندارند ممکن است آن حرف را به عنوان حقیقت علمی بپذیرند.

حیات کیهانی

با تمام این حرف ها، نظریه مطرح شده توسط ویکراماسینگ تماماً زاده تخیلات او نیست. ریشه اعتقاد به اینکه شکلی از ارگانیسم در گستره گیتی منتقل می گردد از فلسفه ای به نام پان اسپرمیا (Panspermia) نشئت می گیرد. پان اسپرمیا فرضیه ای است که معتقد است زندگی در یک نقطه مشخص به وجود نمی آید بلکه همیشه در دنیا وجود داشته است و بذر های آن در نقاط مختلف دنیا هستی پراکنده شده و پیوسته از نقطه ای به نقطه دیگر به وسیله شهاب و شهاب سنگ و دنباله دار و... انتقال می یابد. هواداران این فرضیه اعتقاد دارند حیات روی زمین توسط این بذر ها از فضا به زمین راه یافته است.

ادعای ویکراماسینگ با فرضیه پان اسپرمیا پیوند دارد، نظریه ای دیرپا، اما اثبات نشده که می گوید حیات در زمین با یاری میکروارگانیسم ها و مواد بیولوژیکی از فضا شروع شده است. در حالی که هنوز شواهد مشخصی وجود ندارد که پان اسپرمیا در روی زمین اتفاق افتاده باشد هواداران این نظریه امکان وقوع آن را رد نمی نمایند.