از عوارض کلیوی لوپوس چه می دانید؟ دانستنی های مهم و کاربردی
به گزارش وبلاگ پریها، هیچ کس انتظار ندارد روزی از خواب بیدار گردد و حس کند پاهایش بیش از حد ورم نموده یا صورتش پف نموده، حتی اگر یک بیماری زمینه ای داشته باشد که تا حالا خوب با آن کنار می آمده. لورا، زن 38 ساله ای که در حومه یک شهر ساحلی زندگی می کرد، همواره به پیاده روی های عصرگاهی کنار آب عادت داشت و فعالیت بدنی اش منظم بود. او بیماری لوپوس سیستمیک یا Systemic Lupus Erythematosus را سال ها مدیریت نموده بود و با داروهایش سازگار شده بود. با این حال وقتی متوجه شد ادرارش کف آلودتر از معمول شده و انرژی اش به طرز نامعمولی کاهش یافته، گمان برد شاید دچار عفونت ساده شده . چند روز بعد در حالی که خستگی، ورم پا و تنگی نفس خفیف به نشانه هایش اضافه شد، ناچار شد به پزشک خانوادگی خود مراجعه کند.
پزشک پس از شنیدن سابقه لوپوس او، آزمایش ادرار و تست عملکرد کلیه درخواست کرد. نتایج نشان داد که دفع پروتئین افزایش یافته و سطح کراتینین خون نیز از حد معمول بالاتر است. پزشک احتمال درگیری کلیه ها را بیان کرد و او را سریع به مرکز تخصصی روماتولوژی و نفرولوژی ارجاع داد تا آنالیز های دقیق تر انجام شود. لورا با اضطراب، فقط یک سؤال داشت. آیا این اتفاق بخشی طبیعی از روند بیماری است یا نشانه آغاز مرحله ای خطرناک در بدنش؟
وقتی به متخصص مراجعه کرد، بیوپسی کلیه برایش تجویز شد. این روش معمولاً زمانی انجام می شود که پزشک احتیاج دارد ساختار بافت کلیه را به دقت ببیند. تشخیص نشان داد که او درگیر نوع سوم درگیری کلیوی در لوپوس یا نفریت لوپوسی بر اساس طبقه بندی ISN/RPS است.
متخصصان برای او ترکیبی از داروهای مهارنماینده سیستم ایمنی، کورتیکواستروئیدها و مراقبت های دوره ای تنظیم شدند. لورا فهمید که این مرحله به دلیل التهاب شدید در فیلترهای کلیه یا گلومرول ها رخ می دهد و اگر درمان به موقع انجام نشود، به کاهش دائمی عملکرد کلیه منتهی می شود.
در بسیاری از مبتلایان به لوپوس، این تجربه تنها یک احتمال نیست بلکه واقعیت مسیر بیماری است. آسیب کلیوی در این بیماران می تواند به آرامی یا ناگهانی آغاز شود و حتی در زمان هایی که بیمار از نظر ظاهری سالم است، روند آسیب ادامه پیدا کند. در بسیاری از کشورها از جمله منطقه های با اقلیم گرم یا جمعیت جوان، بیماران در سنین 15 تا 45 سال بیشتر در معرض خطر قرار دارند. متخصصان بر این باورند که شناسایی زودهنگام نشانه های درگیری کلیه می تواند مسیر بیماری را کاملاً تغییر دهد و از ایجاد عوارضی مانند نارسایی کلیه پیشگیری کند.
آسیب کلیه یا نفریت ناشی از لوپوس تنها یک عارضه فرعی نیست بلکه یکی از تهدیدهای اصلی برای سلامت بیماران مبتلا به این بیماری خودایمنی است. لورا در گزارش ماه های بعد، توانست با پیگیری درمان و رعایت برنامه مراقبتی، عملکرد کلیه خود را تثبیت کند و دوباره به زندگی عادی بازشود. داستان او نمونه ای از واقعیت هزاران بیماری است که در سراسر دنیا با عوارض کلیوی لوپوس روبرو می شوند و اهمیت تشخیص زودهنگام را نشان می دهد.
تاریخچه مختصر و مجذوب نماینده از شناخت بیماری
درگیری کلیه در لوپوس از دهه ها قبل مورد توجه پزشکان قرار گرفته است. نخستین توصیف های قابل اعتماد از التهاب مزمن در کلیه بیماران مبتلا به اختلالات خودایمنی را می توان در نوشته های پزشکی نیمه قرن نوزدهم مشاهده کرد. در آن دوران، پزشکان علائم ورم عمومی، کاهش حجم ادرار و وجود پروتئین در ادرار را مشاهده می کردند اما دلیل اصلی آن را نمی شناختند. اصطلاح Brights Disease برای اشاره به بیماری های کلیوی به کار می رفت و آن موقع کسی نمی دانست لوپوس ماهیت خودایمنی دارد.
در اوایل قرن بیستم، با پیشرفت میکروسکوپ نوری و بعدها بافت شناسی، پزشکان متوجه شدند که لوپوس تنها یک بیماری پوستی نیست و می تواند ارگان های مختلف از جمله کلیه را درگیر کند. ایجاد ضایعات گلومرولی و رسوب آنتی بادی ها در بافت کلیه با استفاده از روش ایمونوفلورسانس در دهه 1950 میلادی نقطه عطفی در شناخت مکانیزم بیماری بود. در همین دوره اصطلاح Lupus Nephritis به صورت رسمی رواج یافت.
گزارش های تاریخی نشان می دهد که قبل از ورود داروهای مهارگر سیستم ایمنی، مرگ ومیر ناشی از درگیری کلیه در بیماران مبتلا به لوپوس بسیار بالا بود. بسیاری از بیماران جوان در عرض چند سال پس از آغاز علائم شدید، دچار نارسایی کلیه می شدند. اما توسعه داروهای کورتیکواستروئیدی در دهه 60 میلادی و پس از آن داروهای سیتوتوکسیک مانند سیکلوفسفامید (Cyclophosphamide) و آزاتیوپرین (Azathioprine) مسیر درمان را دگرگون کرد.
در دهه های اخیر، طبقه بندی ISN/RPS که انواع لوپوس نفریت را شامل کلاس های 1 تا 6 توصیف می نماید، مبنای استاندارد برای تشخیص و مدیریت بیماری شده است. معرفی داروهای تازهتر مانند مایکوفنولات موفتیل (Mycophenolate Mofetil) و درمان های هدفمند مثل بلوموماب (Belimumab) نیز امیدهای تازه ای برای کنترل التهاب کلیوی ایجاد نموده اند. این پیشرفت ها باعث شده بیماران امروزی شانس بسیار بیشتری برای حفظ عملکرد کلیه داشته باشند و با کیفیت زندگی بهتری ادامه دهند.
آناتومی و فیزیولوژی کلیه در ارتباط با لوپوس
برای درک آسیب کلیوی در لوپوس، شناخت ساختار کلیه ضروری است. هر کلیه از میلیون ها واحد کوچک به نام نفرون (Nephron) تشکیل شده است. هر نفرون شامل گلومرول، توبول ها و شبکه مویرگی گسترده ای است که وظیفه تصفیه خون، تنظیم آب و الکترولیت ها و دفع مواد زائد را بر عهده دارند. گلومرول ساختاری کروی است که از مویرگ های ظریفی تشکیل شده و بافت های اطراف آن نقش فیلتر اصلی را بازی می نمایند.
در یک کلیه سالم، پروتئین های بزرگ و سلول ها از دیواره گلومرولی عبور نمی نمایند. اما در بیماران مبتلا به لوپوس، به دلیل رسوب کمپلکس های ایمنی (Immune Complexes) و فعال شدن مسیرهای التهابی، دیواره فیلتر آسیب می بیند. این آسیب منجر به عبور غیرطبیعی پروتئین ها، گلبول های قرمز یا حتی کاهش شدید کارایی فیلتراسیون می شود.
اهمیت درگیری کلیه در بیماران لوپوسی
درگیری کلیه در لوپوس یکی از مهم ترین عوامل معین نماینده پیش آگهی بیمار است. مطالعات نشان می دهد که حدود نیمی از بیماران مبتلا به لوپوس سیستمیک بالاخره درجاتی از آسیب کلیوی را تجربه می نمایند. نقش کلیه در تنظیم مایعات، فشار خون و دفع محصولات زائد به حدی حیاتی است که هر نوع اختلال در عملکرد آن می تواند بر قلب، ریه ها، سیستم عصبی و حتی شرایط استخوان ها اثر بگذارد.
اگر التهاب کلیه درمان نشود، ممکن است به ایجاد التهاب شدید گلومرولی و زخم ها یا اسکارهای غیرقابل برگشت منجر شود. این اسکارها عملکرد فیلتر را مختل می نمایند و می توانند در بلندمدت به نارسایی نهایی کلیه منتهی شوند. از سوی دیگر اگر در مراحل اولیه تشخیص داده شود، احتمال کنترل بیماری و حفظ عملکرد کلیه بسیار بالا خواهد بود.
در بسیاری از موارد، آسیب کلیوی بدون درد و بدون علامت واضح آغاز می شود. این موضوع یکی از دلایل اهمیت آزمایش های دوره ای در بیماران لوپوسی است. پزشکان بر این باورند که تشخیص زودهنگام و آغاز سریع درمان می تواند از نارسایی کلیه جلوگیری کند. آسیب کلیوی در افرادی که سطح پایینی از مراقبت پزشکی دارند یا به موقع درمان نمی شوند، شدیدتر و پیش آگهی بدتری دارد.
اپیدمیولوژی
لوپوس نفریت در زنان بیشتر از مردان مشاهده می شود و بیشترین شیوع آن در سنین جوانی و میان سالی است. جمعیت های آفریقایی تبار، آسیایی و آمریکای لاتین بیشتر در معرض خطر هستند. محیط، ژنتیک و نوع دسترسی به خدمات درمانی در شیوع و شدت بیماری نقش دارند. در برخی منطقه ها، لوپوس نفریت دلیل اصلی آغاز دیالیز در بیماران جوان است.
درگیری کلیه در حدود 40 تا 60 درصد از بیماران لوپوسی رخ می دهد. شیوع آن در گروه های سنی پایین تر بیشتر است و بچه ها مبتلا به لوپوس معمولاً شکل های شدیدتری از آسیب کلیوی را تجربه می نمایند. عوامل مانند عفونت ها، استرس، مصرف برخی داروها یا قرار گرفتن طولانی در معرض نور خورشید می تواند دوره های التهاب را تحریک کند و اپیزودهای لوپوس نفریت را تشدید کند.
عامل بیماری
درگیری کلیه در لوپوس نتیجه مجموعه ای از فرآیندهای ایمنی است که در بدن بیمار به شکل ناهماهنگ تحریک می شوند. در این بیماری، سیستم ایمنی به جای محافظت از بدن، به بافت های خودی حمله می نماید. این واکنش خودایمنی بر پایه فراوری آنتی بادی هایی است که به ساختارهای هسته ای سلول ها واکنش نشان می دهند. این آنتی بادی ها به نام ANA یا Anti Nuclear Antibodies شناخته می شوند. ترکیب این آنتی بادی ها با آنتی ژن ها، کمپلکس های ایمنی ایجاد می نماید که در نقاط حساس کلیه از جمله گلومرول ها رسوب می نمایند.
این رسوب ها مسیرهای التهابی را فعال می نماید و سلول های ایمنی مانند نوتروفیل ها و لنفوسیت ها را به محل درگیری جذب می نماید. فعال سازی سیستم کمپلمان (Complement System) در کنار این روند، آسیب بیشتری ایجاد می نماید زیرا باعث افزایش نفوذپذیری دیواره مویرگ های گلومرولی می شود.
عوامل ژنتیکی نیز در بروز چنین پاسخی نقش دارند. وجود ژن های خاص مرتبط با پاسخ ایمنی می تواند فرد را مستعد التهاب شدیدتر و واکنش های گسترده تر کند. از سوی دیگر عوامل محیطی مانند ویروس ها، استرس شدید، نور خورشید یا هورمون ها می توانند تحریک نماینده این روندهای ایمنی باشند.
برخی بیماران به دلیل تفاوت های ژنتیکی در گیرنده های سلولی یا تفاوت در تنظیم سیستم ایمنی، پاسخ متفاوتی به التهاب نشان می دهند. همین تفاوت ها شرح می دهد چرا برخی بیماران تنها خفیف درگیر می شوند اما برخی دیگر دچار التهاب شدید و مخرب کلیوی می شوند.
پاتولوژی
وقتی ایمنی بدن به اشتباه فعال می شود، اولین جایی که آسیب می بیند اغلب گلومرول است. گلومرول مجموعه ای فشرده از مویرگ ها است که وظیفه تصفیه خون را دارد. رسوب کمپلکس های ایمنی در این ساختار باعث التهاب، تورم و آسیب به دیواره مویرگ ها می شود.
در آنالیز بافت شناختی که با بیوپسی کلیه انجام می شود، بسته به شدت و الگوی رسوب کمپلکس های ایمنی، لوپوس نفریت در چند کلاس طبقه بندی می شود. در کلاس سه و چهار، التهاب گسترده و فعال است. در این مراحل، سلول های ایمنی فراوان، نکروزهای موضعی و تکثیر سلولی دیده می شود.
در کلاس پنج، الگوی آسیب بیشتر شبیه سندرم نفروتیک است و پروتئینوری شدید رخ می دهد. در کلاس شش، تغییرات اسکاری غالب می شوند و بسیاری از گلومرول ها از بین رفته اند.
این تغییرات پاتولوژیک نشان می دهد که التهاب در لوپوس تنها یک روند سطحی نیست و می تواند به تخریب جدی بافت عمقی کلیه منتهی شود. اگر التهاب به موقع کنترل نشود، فرآیند ترمیم نادرست باعث ایجاد بافت فیبروتیک می شود که عملکرد کلیه را محدود می نماید.
علائم و نشانه ها
علائم اولیه
بسیاری از بیماران در مراحل نخست هیچ علامتی احساس نمی نمایند و تنها با آزمایشات دوره ای متوجه تغییر می شوند. شایع ترین نشانه اولیه، وجود پروتئین در ادرار است. ادرار کف آلود یا افزایش خفیف وزن ناشی از احتباس مایع، ممکن است تنها سرنخ های اولیه باشند. برخی بیماران خستگی غیرقابل شرح یا ورم خفیف پا را گزارش می نمایند.
نشانه های هشداردهنده
ورم اطراف چشم ها پس از بیدار شدن، کاهش حجم ادرار یا تیره شدن رنگ آن، و افزایش فشار خون از نشانه های هشداردهنده ای هستند که باید سریع پیگیری شوند. در این مرحله، التهاب فعال است و می تواند در مدت کوتاه پیشرفت کند.
وجود خون در ادرار، چه به صورت واضح و چه میکروسکوپی، علامتی جدی است و نشان می دهد که دیواره مویرگ ها آسیب دیده اند.
علائم مرحله پیشرفته
در مراحل پیشرفته تر، بیمار ممکن است دچار ورم شدید پا، تنگی نفس ناشی از تجمع مایعات در ریه، یا خستگی شدید شود. تهوع، کاهش اشتها و احساس سنگینی در پهلوها نیز ممکن است دیده شود.
اگر آسیب شدید شود، سطح کراتینین خون بالا می رود و بیمار وارد مرحله نارسایی کلیه می شود.
نشانه های هشدار یا رد فلگز
وجود ورم سریع و گسترده، افزایش ناگهانی فشار خون، سردردهای شدید یا کاهش هوشیاری می تواند نشانه بحران کلیوی باشد. این موارد احتیاجمند ارزیابی فوری هستند. بعلاوه اگر پروتئینوری در حد بسیار بالا گزارش شود، احتمال آسیب گلومرولی فعال زیاد است و باید فوراً درمان آغاز شود.
نحوه تشخیص بیماری
معاینه بالینی
پزشک در نخستین مرحله با آنالیز علائم حیاتی، فشار خون و میزان ورم بدن آغاز می نماید. آنالیز ادرار از نظر رنگ، میزان کف و حجم خروجی می تواند نشانه هایی ابتدایی بدهد. معاینه ممکن است نشان دهد که بیمار دچار ورم اندام ها، افزایش فشار خون یا علائمی از کم خونی شده است.
تست های خونی و مولکولی
آزمایش خون شامل آنالیز کراتینین، BUN و الکترولیت ها است. اگر میزان کراتینین افزایش یابد، احتمال آسیب کلیه بیشتر می شود. آزمایشات ایمنی شامل ANA و Anti dsDNA یاری می نماید میزان فعالیت لوپوس ارزیابی شود. بالا بودن Anti dsDNA اغلب با فعالیت بیماری همبستگی دارد. سطح Complement مانند C3 و C4 نیز آنالیز می شود. کاهش این دو می تواند نشانه فعال بودن التهاب باشد.
تست های ادراری
آزمایش ادرار از مهم ترین ابزارهای تشخیصی است. وجود پروتئین، گلبول قرمز و سیلندرها در ادرار می تواند به تشخیص یاری کند. پروتئینوری در مقادیر بالا علامتی جدی است. گاهی پزشک درخواست جمع آوری 24 ساعته ادرار را می دهد که دقیق ترین ابزار برای میزان گیری دفع پروتئین است.
تست های تصویربرداری
سونوگرافی کلیه یکی از نخستین تصویربرداری ها است که میزان کلیه، ضخامت قشر کلیه و وجود مایعات غیرطبیعی را نشان می دهد. در موارد خاص، MRI نیز برای آنالیز دقیق تر ساختارها استفاده می شود. تصویربرداری یاری می نماید که بیماری های دیگر مانند انسداد مجاری یا وجود توده رد شوند.
تست های مداخله ای
بیوپسی کلیه یکی از اصلی ترین ابزارهای تشخیص لوپوس نفریت است. در این روش نمونه کوچکی از بافت کلیه برداشته می شود و زیر میکروسکوپ با رنگ آمیزی های مختلف آنالیز می شود. نوع و شدت التهاب، الگوی رسوب کمپلکس های ایمنی و میزان فیبروز معین می شود. طبقه بندی دقیق به پزشک یاری می نماید درمان را هدفمند انتخاب کند.
تفسیر نهایی پزشکی
پزشک با کنار هم قرار دادن یافته های بالینی، آزمایشات و بیوپسی، به تشخیص نهایی می رسد. این تشخیص نه تنها نوع لوپوس نفریت بلکه میزان فعال بودن بیماری و احتمال پاسخ بیمار به درمان را معین می نماید. تصمیم گیری بر اساس شدت بیماری و شرایط عمومی بیمار انجام می شود تا برترین نتیجه ممکن حاصل شود.
تشخیص های افتراقی
برخی بیماری ها می توانند علائم مشابه لوپوس نفریت ایجاد نمایند. گلومرولونفریت های عفونی، بیماری های وابسته به IgA، سندرم نفروتیک اولیه، بیماری های واسکولیتی و دیابت کنترل نشده از جمله این موارد هستند.
در بیماران جوان، احتمال گلومرولونفریت پس از عفونت استرپتوکوکی مطرح می شود. در افراد مسن، اختلالات عروقی یا بیماری های سیستم ایمنی دیگر نیز باید آنالیز شود.
تشخیص افتراقی یاری می نماید از درمان های غیرضروری یا اشتباه جلوگیری شود و روند درمان دقیق تر دنبال شود.
موارد مراجعه فوری به اورژانس
اگر بیمار متبلا به لوپوس دچار ورم ناگهانی و شدید، کاهش شدید حجم ادرار، افزایش فشار خون به حد خطرناک، تنگی نفس شدید یا سردردهای پایدار شود باید فوراً به اورژانس مراجعه کند.
وجود خون واضح در ادرار، کاهش سطح هوشیاری، یا افزایش سریع وزن ناشی از تجمع مایع نیز نشانه هایی هستند که احتیاجمند ارزیابی فوری هستند.
در مواردی که بیمار دچار نارسایی کلیه شود و تعادل الکترولیتی بدن مختل شود، درمان فوری برای پیشگیری از عوارض قلبی ضرورت دارد.
درمان بیماری
درمان عوارض کلیوی لوپوس بر اساس نوع آسیب، شدت التهاب و الگوی بافت شناسی انتخاب می شود. پزشکان معمولاً درمان را در دو مرحله اصلی تعریف می نمایند. مرحله نخست، درمان القایی است که هدف آن کنترل سریع التهاب فعال است. مرحله دوم درمان نگهدارنده است که باید از عود مجدد بیماری جلوگیری کند. این دو مرحله پایه مدیریت لوپوس نفریت را تشکیل می دهند.
داروهای استاندارد
کورتیکواستروئیدها مانند پردنیزولون (Prednisolone) از ستون های اصلی درمان به شمار می روند. این داروها التهاب را کاهش می دهند و سرعت تخریب بافت را کم می نمایند. دوز ابتدایی معمولاً بالا است و سپس به تدریج کاهش داده می شود. اثر سریع این داروها در کنترل علائم، مزیت مهم آن است اما عوارضی مانند افزایش فشار خون، افزایش وزن یا پوکی استخوان نیز دارد.
داروهای سرکوب نماینده ایمنی مانند سیکلوفسفامید (Cyclophosphamide) برای درمان موارد شدید به کار می روند. این دارو می تواند واکنش ایمنی را مهار کند و التهاب گلومرولی فعال را کاهش دهد. در کنار آن، دارویی مانند مایکوفنولات موفتیل (Mycophenolate Mofetil) نیز گزینه ای مهم برای بسیاری از بیماران است و در سال های اخیر جایگزین بسیاری از درمان های سنگین تر شده است.
آزاتیوپرین (Azathioprine) بیشتر برای مرحله نگهدارنده استفاده می شود. این دارو از تکثیر سلول های ایمنی جلوگیری می نماید و احتمال عود بیماری را کم می نماید. داروی دیگر، تاکرولیموس (Tacrolimus) است که در برخی بیماران به خوبی اثر می نماید و از گروه مهارنماینده های کلسینورین است.
داروهای بیولوژیک مانند بلیمومب (Belimumab) در بیماران مقاوم به درمان یا افرادی که التهاب پایدار دارند استفاده می شود. این دارو به طور مستقیم بخش هایی از سیستم ایمنی را هدف قرار می دهد و احتمال حملات بعدی را کم می نماید. برخی بیماران با داروی ریتوکسی مب (Rituximab) نیز پاسخ خوبی نشان می دهند.
جراحی و روش های تهاجمی
درمان جراحی معمولاً برای این بیماری مطرح نیست. با این حال در شرایط نارسایی شدید که عملکرد کلیه کاهش چشمگیر دارد، انجام دیالیز ضروری می شود. دیالیز یاری می نماید مواد زائد و مایعات اضافی از بدن خارج شوند. در مواردی که نارسایی کلیه غیرقابل برگشت باشد، پیوند کلیه گزینه نهایی است. پیوند می تواند کیفیت زندگی بیمار را به طور چشمگیری بهبود دهد اما احتیاجمند داروهای سرکوب نماینده ایمنی مداوم است.
درمان های تازه و در دست آنالیز
در سال های اخیر درمان های هدفمند که بر مسیرهای ایمنی خاص تمرکز می نمایند در حال توسعه هستند. داروهایی که بر پروتئین های مولکولی مانند BAFF یا اینترفرون ها اثر می گذارند در حال آنالیز هستند. این داروها با تنظیم دقیق تر فعالیت سلول های ایمنی کوشش می نمایند التهاب را بدون ایجاد سرکوب شدید سیستم ایمنی مهار نمایند.
درمان ژنتیکی در لوپوس هنوز در مرحله پژوهشی است و کارآزمایی ها در حال آنالیز اثرات آن هستند. محتمل است در آینده بتوان تنظیم ژن های مرتبط با پاسخ ایمنی را بهتر کنترل کرد.
میزان پیروزیت درمان ها و مقایسه آنها
مایکوفنولات موفتیل در بسیاری از بیماران نتایج خوبی نشان داده و در کنترل التهاب کلاس های سه و چهار مؤثر بوده است. سیکلوفسفامید همچنان در موارد شدید گزینه ای مناسب است و می تواند روند بیماری را مهار کند اما عوارض بیشتری نسبت به مایکوفنولات دارد. داروهای بیولوژیک در موارد مقاوم یا بیماری های پیچیده ارزش زیادی دارند زیرا می توانند التهاب را هدفمند کنترل نمایند.
پیروزیت درمان تا حد زیادی به پایبندی بیمار و تشخیص زودهنگام بستگی دارد. اگر داروها به طور منظم مصرف شوند، احتمال کنترل بیماری بسیار بالا است. اما اگر التهاب طولانی مدت باشد، احتمال ایجاد اسکار و کاهش دائمی عملکرد کلیه بیشتر خواهد بود.
احتیاط های پس از درمان
بیماران باید به طور منظم تحت نظر پزشک باشند. آنالیز عملکرد کلیه، فشار خون و سطح داروها اهمیت زیادی دارد. برخی داروهای سرکوب نماینده ایمنی احتمال عفونت را افزایش می دهند. استفاده از واکسن های مناسب، پرهیز از تماس با محیط های آلوده و رعایت بهداشت فردی ضروری است. مصرف آب کافی و پرهیز از داروهای مضر برای کلیه مانند برخی مسکن ها نیز اهمیت دارد.
آموزش بیمار و همراهان
بیمار و اعضای خانواده اش باید با اصول مراقبت آشنا باشند. تغذیه مناسب نقشی کلیدی دارد. مصرف نمک باید کاهش یابد تا فشار خون کنترل شود. پروتئین اضافی ممکن است بار بیشتری بر کلیه وارد کند. برخی بیماران با توصیه پزشک میزان پروتئین دریافتی خود را محدود می نمایند. مصرف میوه و سبزیجات تازه، محدود کردن چربی های اشباع و پرهیز از غذاهای پرنمک به کنترل علائم یاری می نماید.
فعالیت بدنی باید به صورت منظم و با شدت میانه انجام شود. پیاده روی، ورزش های کاردیو سبک و حرکات کششی مناسب هستند. ورزش شدید برای بیمارانی که التهاب فعال دارند پیشنهاد نمی شود.
عادات نامناسب مانند مصرف سیگار یا الکل باید کنار گذاشته شود زیرا می تواند آسیب کلیوی را تشدید کند. مدیریت استرس اهمیت زیادی دارد چون استرس می تواند فعالیت لوپوس را افزایش دهد.
بیمار باید بداند چه چیزهایی ممکن است علائم را بدتر کند. قرارگیری طولانی در معرض آفتاب، استفاده نکردن از داروها یا بیماری های عفونی بدون درمان می توانند باعث عود شوند. روش های ساده خانگی مانند استراحت کافی، نوشیدن مایعات و کنترل وزن نیز یاری نماینده هستند.
کنار آمدن با بیماری و درمان های حمایتی و روان پزشکی
زندگی با عوارض کلیوی لوپوس می تواند چالش برانگیز باشد. بسیاری از بیماران به دلیل نشانه های جسمی یا نگرانی از آینده دچار اضطراب می شوند. درمان های حمایتی مانند مشاوره روان شناختی می تواند در این مسیر موثر باشد. گروه های حمایتی نیز ارزش زیادی دارند زیرا بیمار احساس می نماید تنها نیست و دیگران نیز تجربه مشابهی دارند.
برخی بیماران به دلیل مصرف داروهای کورتیکواستروئیدی دچار تغییرات خلقی می شوند. پزشکان می توانند با تنظیم داروها یا معرفی روش های مدیریت اضطراب این مسائل را کاهش دهند. داشتن حمایت خانوادگی و ایجاد تعادل بین استراحت و فعالیت روزانه نیز ضروری است.
پیش آگهی بیماری
پیش آگهی لوپوس نفریت به عوامل مختلفی بستگی دارد. نوع کلاس بیماری یکی از مهم ترین این عوامل است. التهاب کلاس های سه و چهار اگر به موقع کنترل شود، احتمال بهبود بالایی دارد اما اگر درمان با تأخیر انجام شود گزارش ها نشان می دهد احتمال نارسایی کلیه بیشتر است. کلاس پنج معمولاً با پروتئینوری شدید همراه است و احتیاجمند کنترل دقیق است.
سن بیمار، وجود بیماری های همراه و پایبندی به درمان نیز نقش مهمی دارند. بسیاری از بیماران با تشخیص زودهنگام می توانند سال ها بدون پیشرفت آسیب کلیوی زندگی نمایند. اگر بیماری در مراحل پیشرفته تشخیص داده شود، مسیر درمان پیچیده تر خواهد بود.
در مجموع اگر درمان به موقع و مناسب انجام شود احتمال کنترل بیماری و حفظ عملکرد کلیه بسیار بالا است.
خلاصه
عوارض کلیوی لوپوس زمانی ایجاد می شود که سیستم ایمنی به اشتباه ساختارهای حساس کلیه را هدف قرار دهد و التهاب در گلومرول ها توسعه یابد. این التهاب در ابتدا ممکن است بدون علامت باشد و تنها با آزمایش ادرار معین شود اما اگر درمان نشود می تواند به نارسایی کلیه منتهی شود. تشخیص دقیق با ترکیب معاینه بالینی، آزمایش های تخصصی و بیوپسی انجام می شود. درمان معمولاً شامل داروهای کورتیکواستروئیدی، سرکوب نماینده ایمنی و گاهی داروهای بیولوژیک است. بیماران باید به مراقبت های تغذیه ای، کنترل فشار خون و فعالیت بدنی منظم توجه نمایند. حمایت روانی نیز نقش مهمی در مدیریت بیماری دارد. اگر درمان در مراحل اولیه آغاز شود، اغلب بیماران می توانند عملکرد کلیه خود را حفظ نمایند و کیفیت زندگی خوبی داشته باشند.
❓ پرسش های رایج
آیا ورم پا می تواند اولین نشانه آسیب کلیه در لوپوس باشد؟
بله. ورم پا یا اطراف چشم می تواند یکی از نخستین نشانه های التهاب کلیه باشد. این علامت معمولاً ناشی از دفع پروتئین در ادرار است. مراجعه سریع به پزشک ضروری است.
آیا همه بیماران لوپوسی دچار آسیب کلیوی می شوند؟
خیر. حدود نیمی از بیماران درگیر آسیب کلیوی می شوند. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب احتمال پیشگیری را بالا می برد. مراجعات دوره ای اهمیت زیادی دارد.
آیا بیوپسی کلیه همیشه ضروری است؟
در مواردی که علائم فعال وجود داشته باشد یا آزمایش ها غیرطبیعی باشند، بیوپسی ضروری است. این روش نوع دقیق التهاب و میزان آسیب را معین می نماید. بدون بیوپسی انتخاب درمان سخت است.
آیا درمان با استروئیدها طولانی مدت است؟
معمولاً دوز اولیه بالا است و سپس به تدریج کاهش داده می شود. پزشک بر اساس پاسخ بیمار تصمیم گیری می نماید. مصرف طولانی ممکن است احتیاجمند مراقبت بیشتر باشد.
آیا لوپوس نفریت ممکن است عود کند؟
بله. حتی پس از درمان پیروز، احتمال عود وجود دارد. مصرف منظم داروها و مراقبت منظم اهمیت زیادی دارد. پرهیز از عوامل تحریک نماینده نیز یاری می نماید.
چه زمانی بیمار باید به اورژانس مراجعه کند؟
اگر ورم شدید، کاهش ادرار، افزایش ناگهانی فشار خون یا تنگی نفس رخ دهد احتیاج به مراجعه فوری است. وجود خون در ادرار نیز از نشانه های خطر است.
دکتر علیرضا مجیدی
پزشک، نویسنده و بنیان گذار وبلاگ خبرنگاران
دکتر علیرضا مجیدی، نویسنده و بنیان گذار وبلاگ خبرنگاران .
بیش از دو دهه در زمینه سلامت، پزشکی، روان شناسی و جنبه های فرهنگی و اجتماعی آن ها می نویسد و کوشش می نماید دانش را ساده اما دقیق منتقل کند.
پزشکی دانشی پویا و همیشه در حال تغییر است؛ بنابراین، محتوای این نوشته جایگزین ویزیت یا تشخیص پزشک نیست.
دربارهٔ علیرضا مجیدی در خبرنگاران