نوش داروی دانشگاه ها برای درمان مسائل کشور - وبلاگ مجله پریها

گروه فناوری خبرنگاران، مصطفی امینی* لازم است به منظور استفاده از پتانسیل خاتمه نامه ها و رساله های دانشگاهی برای حل مسائل کشور، آن ها را تقاضامحور نمود. برای حل بعضی از موانعِ استفاده از خاتمه نامه ها و رساله ها برای حل مسائل صنعت و جامعه، احتیاج به استفاده از ساز و کار بخش خصوصی در دانشگاه است؛ به عنوان مثال، برای پوشش ریسک استفاده از خاتمه نامه ها و رساله ها و تبدیل احتیاج های صنعت به زبان قابل فهم دانشگاه لازم است تسهیل گر بخش خصوصی در دانشگاه ایجاد گردد. همچنین لازم است بروکراسی های اداری و مالی دانشگاه حذف شوند تا بخش خصوصی رغبت بیشتری برای حل مسائل خود از کانال دانشگاه را داشته باشد.

تحریم ضرورتی جدی برای استفاده از ظرفیت خاتمه نامه ها و رساله ها

کشوری که اقتصاد آن تا به امروز مبتنی بر نفت بوده، واردات کالا ها و خدمات از اهمیت و اولویت بالایی برخوردار بوده است. پس از تحریم افراد و شرکت ها از سوی کشور های غربی، اتکای به توانمندی های داخل از اهمیت بسزایی برخوردار شد. یکی از مهم ترین ابزار های افزایش توانمندی های داخل و بازتولید قدرت و ثروت، تحقیق و توسعه است. تحقیق و توسعه به روش های مختلفی قابل انجام است؛ این امر می تواند هم با استفاده از ظرفیت بنگاه های بخش خصوصی و دولتی و هم دانشگاه ها انجام گردد.

زمانی که سه نهاد دانشگاه ها، بنگاه های مالی دولتی و خصوصی را باهم مقایسه می کنیم متوجه می شویم دانشگاه ها ضعیف تر از دو نهاد دیگر عمل نموده اند. چرا که علی رغم هزینه کرد 34 درصدی تحقیق و توسعه در دانشگاه ها، عملکرد و خروجی آن ها در مسائل جامعه و صنعت چندان چشمگیر نیست به نحوی که میانگین درآمد اختصاصی دانشگاه های دولتی ایران از محل پژوهش زیر 5 درصد است. یکی از ظرفیت های دانشگاهی که می توان از آن برای حل مسائل کشور استفاده کرد خاتمه نامه ها و رساله ها هستند. از آنجایی که از چنین ظرفیت بزرگی در راستای توانمندسازی داخلی و حل مسائل کشور غفلت شده است آنالیز دلایل آن ضروری می باشد.

دلایل عدم استفاده از ظرفیت رساله ها و خاتمه نامه ها چیست؟

زمان بر بودن مسائل صنعت: صنعت در بسیاری از مواقع تمایل دارد در مدت زمان کوتاهی مسائل خود را حل نماید. خاتمه نامه و رساله ها برای مدت یک تا سه سال با موضوع یک یا دو استاد راهنما تعریف و راهبری می شوند. در صورتی که دغدغه صنعت صرفا پژوهش باشد و بخواهد از نتایج آن پژوهش در حل مسائل خود استفاده نماید شاید بتوان امیدوار بود مسائل صنعت را در قالب خاتمه نامه و رساله حل کرد، ولی در بسیاری از مواقع، صنعت به دلیل ضرورت های کاری می خواهد سریع تر به نتیجه برسد.

خروجی محور بودن تقاضا های صنعت: تقاضا های صنعت دارای طیف وسیعی هستند. این تقاضا ها شامل پژوهش نظری تا ساخت یک محصول کاربردی در دل صنعت و حتی بازاریابی و خدمات پس از فروش است. بخشی از این تقاضا ها در حال حاضر بوسیله توانمندی های دانشگاه حل می شوند، اما نکته اینجاست که این تقاضا های صنعتی بیشتر از جنس ساخت یک محصول صنعتی و دانش فنی هستند. از سوی دیگر توانمندی های دانشگاه نیز طیف وسیعی دارند. این توانمندی ها از پژوهش صرفا نظری تا ساخت یک نمونه اولیه متفاوت هستند، ولی بیشتر این توانمندی از جنس پژوهش نظری هستندکه اصطلاحا گفته می گردد دانشگاه بیشتر در تی آرال های پایین فعالیت دارد.

علاوه بر موارد یاد شده برای استفاده از ظرفیت خاتمه نامه و رساله ها برای حل مسائل کشور لازم است پروژه های صنعتی شکسته شده و به مجموعه ای از مسائل تبدیل شوند. در چنین حالتی، دانشجویان به جای فردمحوری، تیم محور به کارگرفته شوند، ولی لازم است نقش هر کدام در حل مسأله معین باشد. استفاده از ظرفیت دانشجویان در قالب خاتمه نامه و رساله های دانشجویی خالی از ریسک نیست و لازم است این ریسک پوشش داده گردد. ساز و کار لازم برای شکستن پروژه و پوشش ریسک در دانشگاه های ایران وجود ندارد.

چه باید کرد؟

در شرایط فعلی، تحریم ها و اختلال در جهت واردات، استفاده از پتانسیل دانشگاه ها و بویژه استفاده از خاتمه نامه و رساله ها برای انجام تحقیق و توسعه را به ضرورت تبدیل نموده است. انجام این اقدام، نقش دانشگاه ها در حل مسائل کشور را پررنگ تر می نماید. به منظور انجام چنین امر مهمی لازم است اولا َنظام انگیزشی اساتید در داخل دانشگاه از مقاله محوری به سمت پژوهش های کاربردی تغییر یابد. یکی از این جهتها، تشویق اعضای هیئت علمی به انجام خاتمه نامه ها و رساله های تقاضامحور است. تقاضامحوری به مفهوم ارائه یک احتیاج از سوی یک بخش (خصوصی یا دولتی) و تأمین مالی آن است.

همچنین لازم است ساختار های اداری مربوط به حوزه قراردادنویسی و تشریفات اداری و مالی ارتباط با صنعت که به شدت بروکراتیک هستند تغییر یافته و چابک شوند. دسترسی به پتانسیل اعضای هیئت علمی و دانشجویان در قالب خاتمه نامه و رساله ها روال مرسوم در دانشگاه نیست؛ به همین دلیل لازم است در کنار سامانه هایی مثل ساتع و تاپ که به ترتیب توسط وزارت محترم عتف و صمت ایجاد شده اند زمینه لازم برای تجمیع تقاضا های صنعت و توانمندی های دانشگاه ها فراهم گردد.

استفاده از ساز و کار های نوین بخش خصوصی - تحت عنوان تسهیل گری - برای ارائه توانمندی های دانشگاه به صنعت و ارائه تقاضا های صنعت به دانشگاه نیز لازم است. چنین ساز و کاری به دلیل چابک بودن، امکان استفاده از پتانسیل خاتمه نامه و رساله ها را بیشتر می نماید. استفاده از بخش خصوصی که بتواند پروژه های صنعتی را شکسته و به زبان قابل فهم دانشگاه تبدیل کند پیشنهاد می گردد. این بخش خصوصی با شناسایی دانشجویان و اعضای هیئت علمی توانمند و تشکیل گروه های علمی و مدیریت پروژه های شکسته شده صنعت در این گروه ها، خاتمه نامه ها و رساله ها را جهت دار می نماید. از آنجایی که چنین پژوهش هایی برای صنعت خالی از ریسک نیست این بخش خصوصی می تواند با ارائه توجیه فنی و مالی، از صندوق ها تضمین ریسک بگیرد تا صنعت با دلگرمی بیشتری بتواند از پتانسیل دانشگاه استفاده نماید.

مصطفی امینی - کارشناس حوزه علم و فناوری

انتشار یادداشت ها به معنای تأیید تمامی محتوای آن توسط خبرنگاران نیست و صرفاً منعکس کننده نظرات گروه ها و کارشناسان است.