والدین کنترل گر و آثار مخربی که بر رشد کودک دارند - وبلاگ مجله پریها

داشتن احساس آزادی عمل و کنترل، برای سلامتی و تندرستی ما ضروری است. با این حال در دو دهه گذشته، کاهش نگران نماینده ای در خصوص حس کنترل دانش آموزان وجود داشته است. بیشتر آن ها معتقدند که زندگی توسط نیروهای خارج از اختیار خودشان کنترل می گردد. داشتن والدین کنترل گر، حداقل تا حدی، منبع چنین احساس درماندگی است.

با خبرنگاران مگ همراه باشید تا در خصوص نشانه های والدین کنترل گر و آثار مخربی که بر رشد و آینده کودک دارند بیشتر صحبت کنیم.

انواع کنترل فرزندان که توسط والدین اعمال می گردد

والدین کوشش می نمایند تا با شیوه های مختلف فرزندان را تحت کنترل بگیرند. در ادامه انواع کنترل از طرف والدین را تعریف می کنیم.

1. کنترل رفتاری

کنترل رفتاری به معنای نظارت و مدیریت رفتار بچه ها است. این والدین رفتار بچه های خود را نظم می دهند، محل حضور آن ها را کنترل می نمایند و بر زندگی اجتماعی آن ها نظارت می نمایند. کنترل رفتاری برای تنظیم رفتارهای بچه ها برای مطابقت با هنجارهای خانوادگی یا اجتماعی انجام می گردد.

آزادی عمل و مشخص مقررات، هر دو در رشد کودک ضروری هستند. آزادی عمل به کودک اجازه می دهد تا به دور از والدین خود، یک شخصیت جداگانه بسازد. این فرآیند فردسازی به ویژه در دوره نوجوانی که نوجوانان برای بزرگسالی آماده می شوند، بسیار مهم است.

در عین حال والدین باید ساختار مناسب را برای کودک فراهم نمایند تا بیاموزد که از رفتارهای درهم گسیخته اجتناب کند و از نظر اجتماعی رفتارهای قابل قبولی انجام دهد. مشخص ساختار و هدایت در رفتار، برای تسهیل رشد مطلوب شخصیت ضروری است.

کنترل رفتاری اگر به میزان قابل قبولی باشد، در رشد سالم کودک از اهمیت بالاتری برخوردار است. هدف آن، نظارت، آموزش و تنظیم رفتار مناسب است. با این حال وقتی والدین در این نوع از کنترل کودک، افراط می نمایند و جزئیات هر دقیقه از رفتار کودک خود را کنترل می نمایند ، تبدیل به والدین کنترل گر می شوند.

2. کنترل روانی

کنترل روانی به نفوذ در رشد عاطفی و روانی بچه ها اشاره دارد. والدین کنترل گر به احتیاجهای عاطفی و روانی فرزندان پاسخ نمی دهند. آن ها تجربه روانشناختی بچه ها را محدود، نامعتبر و دستکاری می نمایند. آن ها همچنین باعث خاموش کردن بیان مستقل احساسات در فرزندان می شوند.

این دسته از والدین کنترل گر با استفاده از روش های مختلفی مثلا ایجاد احساس گناه، کم گذاشتن از محبت، نشان دادن ناامیدی، عدم تأیید و تحقیر کردن در احساسات، افکار یا عقاید بچه ها دخالت می نمایند و آن ها را دستکاری می نمایند. علاوه بر این، این دسته از والدین تمایل دارند فرزندان خود را از نظر عاطفی به خودشان وابسته نگه دارند.

والدین کنترل گر که به وسیله کنترل قصد دارند فرزندان را محدود نمایند معمولا در محافظت از بچه ها افراط می نمایند، نسبت به فرزندان احساس تملک دارند و با ایجاد احساس گناه، فرزندان را تحت کنترل می گیرند.

نشانه های والدین کنترل گر

والدین کنترل گر نشانه هایی دارند که تقریبا در تمام آن ها مشترک است. این نشانه ها عبارت اند از:

1. دخالت در تمام جنبه های زندگی فرزند

یکی از رایج ترین نشانه های والدین کنترل گر این است که در تمام جنبه های زندگی فرزند دخالت دارند حتی در مشارکت فرزند در فعالیت های گروهی، تیم های ورزشی، پروژه های مدرسه و… این نشانه ممکن است از سال های پیش از دبستان آغاز گردد و تا دانشگاه ادامه پیدا کند. این والدین تمایل دارند در هر تصمیمی که فرزند می گیرد، نقش مهم و غالب داشته باشند.

2. انتقاد از تمام تصمیمات فرزند

هر تصمیمی که فرزندان به طور مستقل می گیرند، مورد انتقاد والدین کنترل گر قرار می گیرد. مثلا والدینی که در خصوص سبک لباس پوشیدن فرزند نظر منفی دارند تا زمانی که فرزندشان تصمیم بگیرد هر لباسی را که والدین تایید می نمایند، بپوشد.

3. مشخص استانداردهای خاص و غیرقابل دستیابی

والدین کنترل گر به فرزندان فشار می آورند تا مطابق انتظارات آن ها رفتار نمایند. گاهی این انتظارات فراتر از توانمندی های فرزندان است و شاید مورد علاقه فرزند هم نباشد؛ مثلا اصرار به قبول شدن در یک رشته خاص در دانشگاه. معمولا وقتی فرزندان این اهداف دست پیدا ننمایند، والدین کنترل گر حاضر به پذیرش شرایط نیستند. در این شرایط بعضی از این والدین به عنوان تنبیه، بخشی از عشق و محبت خود را دریغ می نمایند. مثلا والدینی که بچه ها را فقط زمانی تشویق می نمایند و در آغوش می کشند که نمره های خوبی در مدرسه گرفته باشند.

4. مشخص قوانین سخت و غیرواقع بینانه

والدین کنترل گر قوانینی سخت و غیرواقع بینانه برای فرزندان در نظر می گیرند؛ قوانینی که معمولا هیچ نوع انعطافی در آن ها دیده نمی گردد. گاهی اوقات والدین برای انتقال اضطراب خود به فرزندان، از این روش کنترلی استفاده می نمایند چون یاد گرفته اند که یک مکانیزم برای مدیریت استرس درونی، کنترل دیگران است.

5. نداشتن همدلی و بی احترامی

والدین کنترل گر معمولا با فرزندان خود همدلی نمی نمایند و به آزادی عمل آن ها احترام نمی گذارند. زندگی با این دسته از والدین بسیار سخت است چون معمولا اهمیتی به فضای شخصی و شیوه خاص زندگی فرزندان نمی دهند و دوست ندارند فرزندشان، طرز فکر مستقل داشته باشد.

6. تنبیه شدید و غیرمنطقی

یکی از روش هایی که والدین کنترل گر از آن استفاده می نمایند تنبیه شدید است. در واقع آن ها تنبیه هاتی برای فرزندان در نظر می گیرند که فراتر از تخلف فرزندان است.

7. عدم تشویق فردیت فرزند

وقتی کودک رشد می نماید و بالغ می گردد، به مرور زمان رفتارهایی مثل عدم احترام و عدم توجه به احتیاج خود برای مستقل بودن، آزادی عمل داشتن و داشتن حریم خصوصی را احساس می نماید. والدین کنترل گر به جای اینکه فرزندان را تشویق نمایند تا هویت مستقل خود را بسازند، کوشش می نمایند تا از بچه ها چیزی بسازند که خودشان توقع دارند.

8. کنترل گری با استفاده از پاداش

والدین کنترل گر کوشش می نمایند تا با هدیه و پاداش، تصمیم ها و رفتار فرزندان را کنترل نمایند. مثلا به فرزند قول می دهند که اگر دانشگاه نزدیک تر به خانه را انتخاب کند، برای او ماشین بخرند.

9. ایجاد احساس شرم یا گناه

یکی دیگر از روش های رایج کنترل فرزندان این است که از ایجاد حس شرم یا گناه استفاده می نمایند. مثلا به فرزندان خود جملاتی شبیه این می گویند: زمانی که من بمیرم بابت این کار حسرت می خوری، یک فرزند خوب با والدینش چنین رفتاری ندارد و….

6 آسیبی که والدین کنترل گر به فرزندان وارد می نمایند

اگر شما هم والدین کنترل گر باشید، برایتان سخت است که اجازه دهید بچه ها مستقل تصمیم بگیرند و عمل نمایند. اما باید بدانید که این رفتار می تواند آثار مخربی در حال و آینده بچه ها داشته باشد. در ادامه به چند مورد از مسائلی که والدین کنترل گر برای فرزندان خود ایجاد می نمایند، اشاره می کنیم:

1. خسته کردن فرزندان

والدینی که اصرار دارند کنترل زیادی روی فرزند داشته باشند معمولا فعالیت های ساختارمند متعددی برای بچه ها در نظر می گیرند؛ از کلاس ویولن گرفته تا کلاس های ورزشی و زبان و…. همانطور که گفتیم استانداردهای سطح بالایی برای فرزندان در نظر می گیرند و بچه ها را وادار به رسیدن به این استانداردها می نمایند.

اما بر اساس نتایج مطالعه ای که در ژورنال مطالعات فرزند و خانواده منتشر شده است، ثبت نام بچه ها در برنامه های مختلف آموزشی و ورزشی، آن ها را مسرور تر، سالم تر و پیروز تر نمی نماید. رفتن از یک کلاس به کلاس دیگر و کوشش برای پیروزیت در همه آن ها، فرزندان را خسته و گاهی سرخورده می نماید.

2. بی اطلاعی از عواقب طبیعی هر رفتار و تصمیم

تا زمانی که شما کنترل گر باشید و فرزندان را از اشتباه کردن دور نگه دارید، آن ها عواقب طبیعی هر تصمیم اشتباه را درک نمی نمایند. تا جایی که امکان دارد و آسیبی به کودک نمی زند، به آن ها اجازه دهید عواقب طبیعی هر تصمیم را تجربه نمایند. مثلا کودکی که برای بیرون رفتن در هوای سرد ژاکت نمی پوشد، وقتی یک بار بدون ژاکت با مشکل روبرو گردد، نتیجه تصمیمات نادرست را درک می نماید. شما باید اشتباه کردن فرزندان را تحمل کنید و اجازه دهید که اشتباه نمایند.

3. از بین رفتن خلاقیت

افرادی که تمایل دارند کنترل نماینده دیگران باشند، این پیغام را به دیگران منتقل می نمایند: فقط یک راه درست برای انجام هر کار وجود دارد. ایجاد این ذهنیت در فرزندان باعث می گردد که آن ها برای خلاقیت به خرج دادن، دلسرد شوند. نباید فراموش کنید که کودک شما یک انسان دیگر است و ذهنیت متفاوتی دارد و ممکن است برای حل یک مشکل، راهکار های متفاوتی از آنچه شما دارید، به ذهنش برسد. به فرزندان اجازه دهید تا ایده های خلاقانه خود را مطرح نمایند و برای حل مشکل، قبل از اینکه پیش قدم شوید و راه درست را بگویید، به بچه ها اجازه کشف کردن بدهید.

4. ایجاد اضطراب در فرزندان

بسیاری از افراد به خاطر اضطراب داشتن، تمایل به کنترل گری دارند. آن ها فکر می نمایند که اگر همه چیز را تحت کنترل نگیرند، حتما اتفاق بدی می افتد. بچه ها معمولا خیلی زود این رفتار را یاد می گیرند و به این باور می رسند که برای جلوگیری از اتفاق بد باید تحت کنترل باشند. به همین دلیل دچار اضطراب می شوند.

والدین عصبی، فرزندان عصبی پرورش می دهند. بنابراین مهم است که اضطراب خود را کنترل کنید و اجازه ندهید که این شرایط برای فرزندتان هم عینا تکرار گردد. به جای اینکه دائما روی اتفاقات بد تمرکز کنید، به فرزندان اجازه دهید کودکی نمایند.

5. ترس از اشتباه کردن

اگر دائما روی تک تک رفتارهای فرزندتان نظارت و کنترل داشته باشد، باعث ایجاد ترس از اشتباه کردن در بچه ها می شوید. نباید فراموش کنید که اشتباه کردن می تواند یک ابزار برای یادگیری باشد. ترس از اشتباه باعث می گردد که بچه ها از امتحان کردن و تجربه کردن اجتناب نمایند.

اگر دائما در حال کنترل فرزندان باشید و آن ها را از اشتباه کردن بترسانید، فرزندان شما نیز فکر می نمایند اشتباه کردن آخر جهان است. این کار باعث می گردد که اصلا شجاعتی برای تجربه های جدید نداشته باشند یا برعکس، اشتباه نمایند و به دلیل ترس از تنبیه شدن، اشتباهات خود را پنهان نمایند. به بچه ها یاد بدهید که اشتباه کردن بخشی از زندگی است. در خصوص اهمیت مسئولیت پذیری صحبت کنید و به آن ها اطمینان بدهید که همه آدم ها اشتباه می نمایند. آن چه که اهمیت دارد این است که از اشتباه مان درس بگیریم.

6. افزایش مسائل مربوط به سلامت روان

فرزندانی که والدین کنترل گر دارند، بیشتر در معرض بعضی از مسائل مربوط به سلامت روان قرار می گیرند. افسردگی و اضطراب زمانی ایجاد می گردد که والدین اصرار داشته باشند که فرزندان از آن ها اطاعت نمایند و آزادی بیان نداشته باشند. این افراد معمولا استرس و اضطراب بیشتری را در دوران بزرگسالی تجربه می نمایند.

چطور والدین کنترل گر نباشیم؟

اگر فکر می کنید که رفتار کنترل گرانه دارید و دوست دارید همه چیز در خصوص فرزندتان تحت اختیار شما باشد، از خودتان بپرسید که چه چیزی اهمیت بیشتری دارد؟ سلامت روان فرزندان در درازمدت یا کثیف شدن خانه به خاطر بازی کردن کودک با چسب؟

گاهی اوقات فرزند را رها کنید و اجازه دهید که آزادانه بازی کند. این کار نه تنها برای خود بچه ها بلکه برای خود شما هم مفید است. سعی کنید فرزندی تربیت کنید که از نظر روانی، قوی تر باشد و برای پذیرش چالش های بزرگی که در آینده خواهد داشت، آمادگی لازم را کسب نموده باشد.

منابع: Parenting For Brain و Mindbodygreen و Verywell Family