زعفران کدام منطقه ها اثر ضد سرطانی بیشتری دارند؟ - وبلاگ مجله پریها

پژوهشگران در یک مطالعه با آنالیز عصاره های زعفران گناباد، نجف آباد اصفهان، سروآباد، قائن و کوهدشت لرستان، تاثیر ضد سرطانی آن ها را بر دو نوع سلول سرطان پستان آنالیز کردند.

سرطان بیماری است که از تکثیر کنترل نشده سلول ها ناشی می گردد. رایج ترین روش های درمان سرطان پستان، جراحی، شیمی درمانی و پرتودرمانی است که هر کدام اثرات جانبی نامطلوبی را برای بیماران به همراه دارند. به همین علت محققان در کوشش هستند که ترکیبات نو و با عوارض کمتر، برای از بین بردن سلول های سرطانی بیابند.

گیاه زعفران ترکیبات دارویی مختلفی مانند کروسین و سافرانال دارد و به همین علت مورد توجه پژوهشگران تحقیقات سرطان نهاده شده است. این گیاه در منطقه ها مختلفی از دنیا به ویژه در ایران، فرانسه، ترکیه، مصر، امارات متحده عربی، مکزیک، سوئیس، استرالیا، نیوزلند و الجزایر کشت می گردد. این گیاه در گذشته به عنوان داروی ضد درد و آرام بخش مورد استفاده قرار می گرفت.

مکانیسم دقیق فعالیت ضد سرطانی زعفران و اجزای آن هنوز به خوبی شناخته نشده است؛ با این سازوکار هایی مانند القای آپوپتوز (مرگ برنامه ریزی شده سلول)، القا کردن توقف چرخه سلولی و ... در این زمینه پیشنهاد شده است.

تعدادی از دارو های شیمی درمانی نیز اثرات ضد سرطانی را به وسیله القای آپوپتوز اعمال می نمایند. با توجه به اینکه تعدیل یا مهار آپوپتوز یا مرگ برنامه ریزی شده سلول، نشانه ای از آغاز و یا پیشرفت سرطان است، بنابراین القای آپوپتوز نیز یکی از برترین راه حل ها برای درمان سرطان شناخته می گردد.

در سال های اخیر؛ بسیاری از محققان گزارش نموده اند که عصاره های زعفران خواص ضد سرطانی دارند. با توجه به اینکه اثر ضد سرطانی این گیاه مربوط به ترکیبات مختلف موجود در آن (کروسین، کروستین، پیکروکروسین و سافرانال) است، ممکن است اندازه این ترکیبات بسته به شرایط جغرافیایی که گیاه در آن کشت می گردد، متفاوت باشد.

زعفران به طور وسیع در منطقه ها شمال شرقی ایران کشت می گردد؛ ولی در سال های اخیر این ادویه گرانبها در سایر منطقه ها ایران از جمله غرب کشور هم کشت شده است. بر همین اساس پژوهشگران گروه علوم زیستی دانشگاه کردستان در یک مطالعه خواص ضد سرطانی کلاله های زعفران منطقه ها مختلف ایران را بر روی دو نوع سلول سرطان پستان انسان آنالیز کردند.

برای انجام این مطالعه ابتدا کلاله زعفران از پنج نقطه مختلف ایران شامل گناباد نجف آباد اصفهان، سروآباد، قائن و کوهدشت لرستان، جمع آوری شد و سپس از آن ها عصاره آبی و عصاره متانولی تهیه شد. این عصاره های گیاهی به محیط کشت سلول های سرطانی افزوده شدند و پس از گذشت 48 و 72 ساعت اندازه سمیت سلولی آن ها مورد آنالیز نهاده شد.

آنالیز های این مطالعه نشان داد عصاره های آبی هر پنج نوع زعفران دارای تأثیر سمیت سلولی (سیتوتوکسیک) بر رده سلولی MDA-MB-231 هستند.

در این مطالعه تأثیر ضد سرطانی عصاره آبی همه زعفران های مورد آنالیز در این مطالعه پس از 48 و 72 ساعت، بر سلول سرطانی MDA-MB-231 با افزایش غلظت، بیشتر می شد و تأثیر آن وابسته به غلظت بود.

بعلاوه تأثیر ضد سرطان عصاره آبی زعفران های گناباد و نجف آباد بر سلول سرطانی MDA-MB-231، باگذشت زمان، بیشتر می شد و تأثیر آن ها وابسته به زمان بود؛ ولی در خصوص عصاره سایر زعفران ها، این تأثیر دیده نمی شد.

در این مطالعه تعیین شد که اثر سیتوتوکسیک عصاره متانولی همه انواع زعفران به جز نمونه سروآباد بر روی سلول های MDA-MB-231 بیشتر از تأثیر عصاره های آبی بود.

تأثیر بیشتر عصاره های متانولی، به جز عصاره متانولی نمونه لرستان، وابسته به غلظت بود، اما وابسته به زمان نبود. بعلاوه تعیین شد که کمترین تأثیر در میان عصاره های متانولی بر روی بر سلول سرطانی MDA-MB-231، مربوط به نمونه زعفران لرستان است.

نتایج آنالیز اثر عصاره های آبی نمونه های مختلف زعفران بر روی سلول های MCF-7 نشان داد که همه این عصاره ها به جز عصاره نمونه قائن، وابسته به غلظت و زمان است. نمونه قائن فقط در غلظت های بالا وابسته به زمان بود.

در میان عصاره های متانولی، تأثیر نمونه های نجف آباد و گناباد وابسته به غلظت و زمان بودند و هر دو عصاره آبی و متانولی نمونه گناباد دارای کمترین تأثیر بر روی رده سلول سرطانی MCF-7 بود.

در کل پژوهشگران این مطالعه عنوان می نمایند که به نظر می رسد با متانول ترکیبات سیتوتوکسیک بیشتری از زعفران استخراج می گردد. بعلاوه این محققان می گویند که با توجه به تفاوت وسیع شرایط اقلیمی و خاستگاه جغرافیایی زعفران های مورد مطالعه در این پژوهش، به نظر می رسد زعفران ها از نظر ترکیبات دارای خواص ضد سرطانی با یکدیگر اختلاف دارند و شناسایی همه این ترکیبات و تفاوت های آن ها نیازمند مطالعات بیشتر است.

در این مطالعه با استفاده از استاندارد ISO 3632 کیفیت زعفران ها نیز مورد آنالیز نهاده شد و بر اساس آن نمونه زعفران سروآباد در دسته دوم کیفیت، نمونه های گناباد، نجف آباد و کوهدشت در دسته سوم کیفیت قرار دارند و نمونه قائن در هیچ یک از دسته بندی ها جای نگرفت. چرا که زعفران قائن کمترین میزان کروسین و پیکروسین را در مقایسه با سایر زعفران ها داشت.

بعلاوه در این مطالعه ارتباطی بین کیفیت زعفران و اثر سمیت سلولی آن مشاهده نشد.

در کل براساس مشاهدات پژوهشگران این مطالعه عصاره های آبی و متانولی کلاله های زعفران های مختلف، اثر سیتوتوکسیک قابل توجهی بر رده های سلولی سرطانی MDA-MB-231 نداشتند. در حالی که همان نمونه ها بر رده سلولی MCF-7 z تأثیر سمیت سلولی داشتند. چرا که این رده سلولی یک رده سلولی سرطانی با قدرت تهاجمی بالا است و معمولاً مقاومت بیشتری به ترکیبات سیتوتوکسیک دارد.

بر اساس نتایج به دست آمده از این مطالعه، زعفران زراعی کشت شده در گناباد دارای اثرات سیتوتوکسیک بیشتری بر رده سلول سرطانی MCF-7 است و با حلال متانول، می توان ترکیبات دارای اثر سمیت سلولی بیشتری از کلاله زعفران ها به ویژه نمونه گناباد، استخراج کرد.

در انجام این مطالعه نجیبه شیدایی و راحله شاکری پژوهشگران گروه علوم زیستی دانشکده علوم پایه دانشگاه کردستان با یکدیگر مشارکت داشتند.

یافته های این مطالعه تابستان 1401، به صورت مقاله علمی با عنوان مقایسه خواص ضد سرطانی کلاله زعفران های (Crocus sativus) منطقه ها مختلف ایران روی سلول های MDA-MB-231 و MCF-7 سرطان پستان انسانی در مجله علمی پژوهشی شناسی جانوری تجربی منتشر شده است.