دیوار گرگان ، خواهر خوانده دیوار چین! - وبلاگ مجله پریها

با تور چین سفری خاطره انگیز را تجربه کنید و از قدیمیترین تاریخچه آسیا دیدن کنید.

دیوار گرگان در استان گلستان، بزرگ ترین دیوار دفاعی و باستانی در ایران است. طولانی ترین اثر معماری ایران باستان و دومین دیوار تاریخی بلند در قاره آسیا پس از دیوار چین است.

این دیوار دفاعی حدود 200 کیلومتر طول دارد و از ساحل دریای خزر شروع و با طی راستای در امتداد گرگان رود، تا حوالی کلاله امتداد دارد. یکی از عجیب ترین مقاصد گردشگری در گلستان بوده و برخی از بخش های این دیوار قدیمی در مقایسه با دیوار چین بسیار قدیمی تر است.

ارتفاع تقریبی دیوار گرگان 6 تا 8 متر است، با عرض بین 2 تا 10 متر. با مصالحی چون آجر به رنگ سرخ با ملات گل آهک و در برخی نقاط ساروج ساخته شده و برخی از قسمت ها دارای تزیینات با ملات گچ است.

دیوار گرگان یا مار سرخ

به علت استفاده از آجرهای سرخ در قسمت میانی دیوار، اهالی منطقه دیوار گرگان را مار سرخ می نامند. البته در منابع تاریخی و سفرنامه ها به نام های مار سرخ، دیوار سرخ، سد اسکندر، سد انوشیروان، سد فیروز، دیوار دفاعی، قزل ئیلاق، قزل آلانگ و آلان (به زبان ترکمنی) آورده شده.

جالب است به شما بگویم دیوار گرگان در طول راستا خود دارای تاسیسات وابسته نظیر خندق، قلعه های متصل به دیوار، کوره های آجرپزی، سد خاکی، کانال آب رسانی و قلعه شهرهای مجاور دیوار در ضلع شمال و جنوب است که از لحاظ استحکام و ساختار دفاعی از دیوار چین پیشرفته تر است.

همچنین، طبق برآوردها 30000 سرباز می توانستند در طول دیوار مستقر شوند. باستان شناسان با نمونه برداری و آزمایش خاکسترها و زغال های برجای مانده در کوره های آجرپزی نشان دادند که قدمت دیوار به قرن های پنج و ششم میلادی می رسد.

برخی از کوره های آجرپزی در عمق زمین و ابعاد 8 در 8 ساخته شده بودند که چند نمونه از آن ها توسط کارشناسان کشف شده است.

تاریخچه مبهم دیوار گرگان، نقطه جذابیت

در شاهنامه حکیم ابوالقاسم فردوسی به این دیوار اشاره شده و تاریخ نگاران معتقدند انوشیروان ساسانی این دیوار را بنا نهاده است. اما گردیزی (تاریخ نگار ایرانی) شروع ساخت این بنای تاریخی را به یزدگرد اول و اتمام آن را به انوشیروان نسبت می دهد.

برخی منابع جغرافیای تاریخی و برخی مورخان، حدود آن را در شرق تا مرو بیان داشته اند. به نظر برخی باستان شناسان احتمال امتداد دیوار گرگان در نواحی شرقی ایران، دور از انتظار نیست، عده دیگری نیز می گویند در زمان ساخت این دیوار، سطح آب دریای مازندران از اندازه کنونی پایین تر بوده و ممکن است بخش هایی از دیوار زیر آب دریا رفته و تاکنون تخریب شده باشد.

سرنوشت دیوار گرگان

بقایای دیوار گرگان از کرانه های شرقی دریای خزر تا ارتفاعات و دره های البرز شرقی در دامنه بیلی کوه (پارک ملی گلستان نزدیک روستای زاو کوچک، در شمال شرق شهرستان کلاله) قابل مشاهده است. در دو بخش کوهستانی و دشت وسیع گرگان، در محدوده ترکمن صحرای فعلی جای دارد.

قلعه هایی مربعی شکل به فاصله 50 متر از دیوار وجود داشته است و احتمالاً محل حضور نگهبان ها و سربازان پشتیبانی بوده است که از دیوار محافظت می کردند. گفته می گردد در کل، 40 قلعه در سراسر دیوار وجود داشته که امروزه بقایای 30 قلعه آن کشف شده است.

کجا باید دیوار را ببینیم؟

با توجه به تخریب و مدفون شدن دیوار گرگان در زیر خاک یا آب های خزر در طول زمان، دسترسی به آن برای گردشگران در طول راستاِ دیوار، سخت است. راحت ترین راه برای کسانی که فقط برای بازدید دیوار می خواهند بروند، گرگان- کلاله- منطقه پیشکمر یا روستای تمرقره قوزی است.

اما سه نقطه (کارگاه کاوش) در طول راستا دیوار گرگان توسط باستان شناسان حفاری شده و برای گردشگرانِ علاقه مند قابل بازدید هستند.

1- کارگاه کاوش قره دیب واقع در حدود 9 کیلومتری شرق روستای گوکجه بعد از شهر فراغی و روستای کسرو، در جنوب جاده آسفالت.

2- کارگاه کاوش قلعه شماره 2 واقع در حدود 2.5 کیلومتری غرب روستای گوکجه راستا جاده خاکی.

3- کارگاه کاوش ساری سو محل تقاطع دیوار گرگان و رودخانه ساری سو (یکی از سرشاخه های گرگان رود) در حدود یک کیلومتری غرب کارگاه قلعه شماره 2.